O ile sam sposób narracji jest lekki w odbiorze (to właśnie różni książkę od "Czarodziejskiej góry" czy "Doktora Faustusa", wspaniałych skądinąd dzieł), o tyle fabuła może przytłaczać spiętrzeniem problemów, które dotykają protagonistów. Są nimi tytułowy wybraniec Grigors oraz jego matka księżniczka Sybilla. Spotyka ich los Edypa i Jokasty (tu ukłon w stronę antycznej tragedii).
Jednakże ta moralna katastrofa znajdzie szczęśliwe zakończenie, inaczej niż u Sofoklesa. Pozostajemy bowiem w optyce średniowiecznego eposu, w którym zwyciężają wartości chrześcijańskie. Nie triumfuje więc mroczne fatum, lecz łaska, wybaczenie i "moc, co w słabości się doskonali".
Notatki z lektury
1) Narratorem mnich Clemens, a zarazem "Duch opowieści".
2) „Często bywa opowieść substytucją jeno owych uciech, jakich samych się pozbawiamy lub jakich niebo nam odmawia”.
3) Baśń czy legenda średniowieczna, pełna lekkości, humoru i uroku, aczkolwiek w treści gęsta opowieść o grzechu i odkupieniu.
4) Motyw miłości bliźniąt Grimaldich, dzieci Grimalda i Baduchenny (zrodzone w późnych latach, określane jako joie de la cour, radość dworu: Willigis i Sybilla). Od początku mają się ku sobie. Pewnej nocy, w swej wieży, gdzie pohukiwały puszczyki, oddali się rozkoszy. Brat zabił psa Hanegifa, który złowieszczo wył i mógł ich zdemaskować.
5) Owocem zakazanego związku Grigors, wysłany morzem w beczce ze złotem i tabliczką informującą o swoim losie.
6) Dorasta w wiosce rybackiej i opactwie w Irlandii (?), wspierany i doglądany przez opata, który został jego ojcem chrzestnym i chciał go uczynić swoim następcą.
7) Prawda wychodzi na jaw, gdy Grigors sprowokowany przez przybranego brata łamie mu nos. Wściekła matka poszkodowanego wyjawia tajemnicę.
8) Grigors wyrusza w świat jako błędny rycerz z rybą w herbie, zaopatrzony jednak dobrze.
9) Przez kanał La Manche (kanał zwany rękawem) trafia do Flandrii (Artois, Bruggia) gdzie od lat toczy się "wojna miłości": Sybilla wysłana tu, do nadwodnego zamczyska z rodzinnego królestwa (z dala od hańby) przez pana Eisengreina odpiera ataki Rogera Ostrobrodego (księcia burgundzkiego, władcy pobliskiego grodu, zdobywcy serc, któremu oparła się ona tylko jedna, Sybilla, jak nasza Wanda, co Niemca nie chciała).
10) Mieszkańcy i dwór dziwią się temu uporowi, ale królewna wierna bratu, który jednak dawno zginął wyprawiony na pokutną krucjatę przez swego doradcę-opiekuna Eisengreina (też oczywiście w ucieczce przed hańbą).
11) Grigors (17 lat) chce bronić pięknej pani (ok. 34 lata), jej czci przed najeźdźcą, nie mając pojęcia, że obiekt jego zachwytu i oddania to własna matka (motyw Edypa).
12) Dochodzi do pojedynku między młodym, śmiałym rycerzem a Rogerem Ostrobrodym (złym i groźnym królem-smokiem dybiącym na królewnę, tak jawi się Grigorsowi).
13) Grigors ucieka na widok króla z oszczepem... Tylko pozornie. Wraca, walczy, strącony z konia mieczem, chwyta miecz i także konia przeciwnika za uzdę i zaciąga tak rywala w mury miasta.
14) Ostrobrody w więzieniu godzi się na odstąpienie od swych aspiracji – zostaje zatem zwolniony i oddalony. Kontrybucja. Pokój.
15) Grigors u Sybilli, jej wdzięczność. Grigors mianowany seneszalem.
16) Sybilla tęskni za rodzinnym królestwem, na Belle-Raperre, tam wraca rezydować. "Albowiem w każdym z nas tkwi pragnienie, ab powrócić w czas miniony i powtórzyć go, ażeby jeśli nie był błogi, stał się nim teraz".
17) Ślub Sybilli z młodym wyzwolicielem (matki z synem, oboje nieświadomi swego pokrewieństwa). Duch opowieści pomstuje na naturę, która w swej obojętności dopuszcza do takich aberracji, do płodzenia w odwróconym porządku, wstecz. Rodzi im się dziewczynka, po trzech latach kolejne dziecko.
18) Służąca Jeszuta, odkrycie tabliczki przechowywanej przez Grigorsa, straszna edypalna prawda wychodzi na jaw. Rozpacz małżonków.
19) Sybilla w ramach pokuty zakłada przytułek i w nim służy, zmienia imię dziewczynce na Humilitas, zaś Grigors w szatach nędzarza udaje się w drogę.
20) Postój u złego rybaka, który go beszta i po marnym noclegu wysyła na skałę wyrastającą z jeziora, do której pokutnika, zgodnie z jego wolą, przykuwa.
21) Tam Grigors spędza 17 lat, żywiąc się życiodajną wodą ze skały, "mlekiem matki Ziemi".
22) Kościołem próbuje rządzić dwóch papieży, obydwaj giną w konflikcie. Wakat.
23) Wizja baranka wzywającego do odnalezienia nowego papieża. Mają ją w Italii dwaj przyjaciele: magnat i dostojnik duchowny. Wyruszają w podróż, docierają do chatki rybaka.
24) „Czyż może chrześcijanin utożsamiać niewidoczne z nieistniejącym?”. Inna myśl dotycząca postawy rybaka wobec Grigorsa, której teraz rybak żałował: Kto drugiemu w złej wierze grzech zarzuca, nawet jeśli się myli, to jednak nie całkowicie.
25) Rybak chce podać gościom szczupaka, ale w pyszczku ryby klucze, którymi przykuty był do łańcucha Grigors. Widoczny znak.
26) Zostaje zatem ściągnięty ze skały na stolicę Piotrową i rządzi nią do późnego wieku 90 lat jako papież Gregorius.
27) Spotkanie z matką/żoną Sybillą, która przyjechała do papieża się wyspowiadać. Oboje do końca spowiedzi udają, że się nie rozpoznali, jedno przed drugim.
28) Wszystko kończy się dobrze, jak w baśniach, klechdach, legendach. Podobno ta oparta na średniowiecznym eposie, jak mówi ostatnie zdanie tekstu.