Szabat i jego znaczenie dla współczesnego człowieka to jedna z najpiękniejszych książek Abrahama Joshuy Heschela, rabina, wybitnego żydowskiego teologa i myśliciela. Głęboka myśl filozofa, piszącego o znaczeniu świętowania szabatu w judaizmie, jest uniwersalna i może mieć znaczenie dla wszystkich ludzi, którzy poszukują w swoim życiu momentu świętości. Abraham Heschel pisze o judaizmie jako o religii czasu, przeciwstawiając ją skupionej na przekształcaniu i ujarzmianiu przestrzeni cywilizacji technicznej. Według Heschela „Biblia bardziej troszczy się o czas niż o przestrzeń”, a droga do spotkania z Bogiem wiedzie tylko przez królestwo czasu. To, co jest określone jako święte w biblijnym opisie aktu stworzenia, to nie jakiekolwiek święte miejsce, ale właśnie szabat, kiedy przestaje się manipulować rzeczami, przestrzenią, światem materii. Wedle Heschla, „w królestwie czasu celem jest nie mieć, lecz być, nie posiadać, lecz dawać, nie panować, lecz uczestniczyć, nie podbijać, lecz współbrzmieć” [z opisu wydawcy].
Wybrane cytaty i myśli
1) „Zaprzedając się w niewolę rzeczy, człowiek staje się naczyniem rozbitym u źródła”.
2) „Podobieństwo do Boga można znaleźć w czasie, który jest wiecznością w przebraniu”.
3) „I ukończył w dniu siódmym Bóg dzieło swoje” (Rdz 2,2) – to znaczy, że w tym ostatnim dniu także dokonał aktu kreacji. Inaczej byłoby napisane: „ukończył całe dzieło w szóstym dniu”. Co stworzył Bóg siódmego dnia? Wg starożytnych żydowskich rabinów – stworzył wtedy menuchę – odpoczynek, pokój, wytchnienie (u Hioba ten źródłosłów miało określenie życia wiecznego). Menucha stanowi jakby rdzeń szabatu. Jest nie tylko odpoczynkiem od pracy, ale wartością wielowymiarową, pozytywną, w której zawiera się sacrum pokoju, wolności, radości i ciszy.
4) Szabat uwalnia od utrapień, dręczących grzesznych pragnień. Wrogowie zamurowali rabina w jaskini. Rabin nie wiedział, kiedy jest szabat, gdyż panowała tam nieprzenikniona ciemność, tak że nie dało się odróżnić dnia od nocy. To było źródłem jego smutku, bo nie mógł celebrować (śpiewem, modlitwą) świętego dnia. Jednocześnie był on nałogowym palaczem i żądza palenia go nie opuszczała. W pewnej chwili jednak minęła i wówczas rabin usłyszał głos wewnętrzny: „teraz jest piątek wieczór”. Odtąd już zawsze ustanie tego pragnienia było dla niego znakiem, że nadszedł czas szabatu.
5) Tannaici (uczeni – pierwsze pokolenie rabinów, działali od zburzenia Świątyni w 70 r. do końca II w. – zredagowanie Miszny) czytający Torę w świątyni, w niebie. I tak wygląda raj? – pyta rozczarowany rabin. To nie tannaici są w raju, to raj jest w tannaitach – pada odpowiedź.
6) Dla greckich filozofów dobro było najwyższą ideą. Ale Bóg ostatnie „było dobre” wypowiedział w szóstym dniu stworzenia. W siódmym stworzył Szabat, czyli święto. Świętość (religia) góruje nad filozofią-etyką (dobro).
7) W dekalogu pierwsze przykazanie mówi o wolności zewnętrznej, danej nam od Boga ("Uwolniłem cię z Egiptu"), ostatnie – o wolności wewnętrznej, o którą sami musimy stale zabiegać ("Nie pożądaj").
8) Przykazanie „Nie pożądaj…” zostaje powtórzone. "Nie pożądaj… Nie pożądaj…" – tak wyrażone jest tylko to jedno, ostatnie przykazanie. W Biblii emfazę, podkreślenie ważności danego zdania czy słowa – wyraża się właśnie w ten sposób.
9) Bóg pierwszego dnia stworzył światłość, ale nie tę, którą dają słońce i gwiazdy. Ta, którą stworzył umożliwiała jednym spojrzeniem objąć cały świat, od krańca do krańca. Ale wskutek grzechu Stwórca ukrył ją przed człowiekiem. Część jej blasku spływa na pobożnych w dniu szabatu, a w całości – powróci w życiu wiecznym. Szabat jest ziemskim ekwiwalentem i zapowiedzią wieczności.
10) Dzielimy czas, posiadamy przestrzeń. Moim ciałem zajmuję jakiś wycinek przestrzeni i w tym sensie ją posiadam. Nikt inny w świecie nie zajmuje tego miejsca. Rywalizuję o przestrzeń z innymi. Chwili posiadać nie mogę, dzielę ją ze wszystkimi, którzy są mi współcześni. Chwila jest dana wszystkim (aspekt dzielenia, współprzeżywania), przestrzeń (określony jej fragment, kawałek) tylko mnie (aspekt posiadania, egoizmu, rywalizacji).